احکام حرجیاحکام حرجی، احکام ثانوی واقعی برای برداشتن مشقّتِ شدیدِ ناشی از امتثال احکام اوّلی می‌باشد. ۱ - تعریفاحکام حرجی که مقابل احکام ضرری است، به احکامی گفته می‌شود که نفی حرج از مکلف می‌نماید؛ به بیان دیگر، احکام ثانویه‌ای که از جانب شارع مقدس و یا قانونگذار به خاطر تخفیف و تسهیل بر مکلفان و برداشتن حرج و مشقت شدید ناشی از امتثال احکام اولی ، جعل شده است، احکام حرجی نامیده می‌شود. ۱.۱ - مثالبرای مثال، وجوب وضو در نماز ، حکم اولی مکلفان است، اما اگر وضو برای شخصی به سبب سرمای زیاد، مشقت شدید داشته باشد، حکم تیمم برای او جعل شده که این حکم به منظور تخفیف و برداشتن حالت حرج و مشقت ناشی از امتثال حکم اولی است. ۲ - فلسفه احکام حرجیبنابراین، احکام حرجی، احکامی است که در حالت عسر و حرج مکلف ، به خاطر آسان شدن کار برای وی، جعل شده است، زیرا طبق قاعده «لا حرج» ، به هنگام عسر و حرج، تکلیف از فعلیت می‌افتد و داعویت ندارد. خداوند در این باره می‌فرماید: (ما جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَج) و چون هیچ واقعه‌ای نمی‌تواند بی‌حکم باشد، احکامی که در این هنگام جعل می‌شود احکام حرجی است. ۳ - نکته اولملاک، عسر و حرج شخصی است نه نوعی، و مراد از حرج، سختی و مشقتی است که عادتاً تحمل آن بر شخص دشوار است، اما به حد تعذر نمی‌رسد. ۴ - نکته دوماحکام حرجی به احکام اولیه‌ای که امتثال آن‌ها برای مکلف مشقت زیاد ایجاد نماید نیز اطلاق می‌شود و این احکام به سبب قاعده لاحرج برداشته می‌شود؛ ولی مراد از احکام حرجی در این مستند، احکام ثانویه‌ای است که نفی حرج می‌نماید. ۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۰۷، برگرفته از مقاله «احکام حرجی». رده‌های این صفحه : احکام اضطررای
|